Σκέψεις για τον εκσυγχρονισμό του Συστήματος Υγείας

Του Σταύρου Κουταλιανού

MSc Διοίκηση Μονάδων Υγείας, MSc Διοίκηση Νοσοκομείου Οικονομολόγος ΑΣΟΕΕ, πρώην Διοικητής Νοσοκομείου Καρπενησίου

Tο μεγαλύτερο πρόβλημα που θα αντιμετωπίσουν οι χώρες τα επόμενα χρόνια, είναι η διαχείριση της κάθε μορφής πανδημίας.

Είναι γεγονός ότι λόγω της πανδημίας, αναδείχτηκαν τα τεράστια προβλήματα της πολιτικής υγείας της κυβέρνησης, τα οποία εστιάζονται κυρίως στον στρατηγικό σχεδιασμό της διαχείρισης της επιδημιολογικής κρίσης καθώς και στην πολιτική επιλογή των προσώπων σε όλα τα επίπεδα που τοποθετήθηκαν για να την διαχειριστούν.

Η πανδημία βρήκε το σύστημα υγείας πλήρως απορρυθμισμένο και σε μια χρονική περίοδο όπου κτιζόταν το επιτελικό κράτος της δεξιάς νεοφιλελεύθερης παράταξης με τις αλλαγές στις διοικήσεις των νοσοκομείων και τις εξαγγελίες νεοφιλελεύθερων πολιτικών ιδιωτικοποιήσεων της υγείας. Η αποδόμηση του Δημόσιου Συστήματος Υγείας συνετέλεσε στην έντονη δυσλειτουργία των δημόσιων νοσοκομείων και των δομών πρωτοβάθμιας φροντίδας. Ταυτόχρονα φάνηκε η νεοφιλελεύθερη πολιτική της ΝΔ που με απροκάλυπτο τρόπο ευνόησε τον ιδιωτικό τομέα με την έμμεση παραπομπή των πολιτών για διαγνωστικές εξετάσεις και νοσηλεία άλλων ασθενειών, μεταφέροντας σε αυτόν τους ανάλογους οικονομικούς πόρους. Καθημερινά αναδεικνύονται οι ανεπάρκειες του υπάρχοντος δημόσιου συστήματος και με την παρούσα πολιτική είναι βέβαιο ότι η επόμενη μέρα θα το βρει οικονομικά και οργανωτικά εξουθενωμένο, δίνοντας τα «φιλέτα» των δημόσιων Νοσοκομείων στους ιδιώτες, που θα έχουν βγει πλουσιότεροι από την κρίση.

Βρισκόμαστε σε μια δύσκολη καμπή υγειονομικής και οικονομικής συγκυρίας και τα κρίσιμα ερωτήματα που θα πρέπει να απαντηθούν την επόμενη μέρα είναι με ποιες πολιτικές θα βγάλουμε την οικονομία από το τέλμα και με ποιες καινοτόμες παρεμβάσεις θα αναδιαρθρώσουμε και θα επεκτείνουμε το Δημόσιο Σύστημα Υγείας ώστε να το καταστήσουμε αποτελεσματικό και σύγχρονο, ανταποκρινόμενο στις καινούργιες υγειονομικές ανάγκες. Στα πλαίσια του προσυνεδριακού διαλόγου παραθέτω προτάσεις για τον Εκσυγχρονισμό του Ε.Σ.Υ. που θα επικεντρώνονται στις κάτωθι παρεμβάσεις:

· Επαναπροσδιορισμός του ρόλου του υπουργείου που με μια νέα οργανωτική αναδιάρθρωση των διευθύνσεων, θα χαράζει τον στρατηγικό σχεδιασμό των πολιτικών υγείας σε όλα τα επίπεδα και θα ελέγχει τους χρηματοδοτούμενους εποπτευόμενους φορείς, επανασχεδιάζοντας τις τυχόν αποκλίνουσες πολιτικές με την βοήθεια ενός δομημένου και εύχρηστου ολοκληρωμένου πληροφοριακού συστήματος.

· Αυτονόμηση των Νοσοκομείων με την αποκέντρωση σημαντικών διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων από την κεντρική διοίκηση με σκοπό την ευέλικτο και αποτελεσματική οργάνωση, στελέχωση, καθοδήγηση και τον συντονισμό των υπηρεσιών του, υλοποιώντας τον στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου.

· Στα τρία(3) μεγάλα πληθυσμιακά αστικά κέντρα, λόγω των μεγάλων υγειονομικών αναγκών και των ποικιλόμορφων πολλών νοσοκομείων, μπορεί να δημιουργηθεί μια ενδιάμεση βαθμίδα ημιαυτόνομης περιφερειακής νοσοκομειακής διοίκησης, με σκοπό τον συντονισμό και τον ανασχεδιασμό των μονάδων σε ένα σύγχρονο νοσοκομειακό σύστημα, που θα ανταποκρίνεται στις σύγχρονες υγειονομικές ανάγκες για περίθαλψη, για έρευνα και καινοτομία σε θέματα υγείας και για εξειδικευμένη εκπαίδευση όλου του νοσοκομειακού προσωπικού με την λειτουργία πιλοτικών εκπαιδευτικών νοσοκομείων.

· Ενδυνάμωση των Υ.Πε. για την ανάπτυξη και αναβάθμιση της πρωτοβάθμιας φροντίδας υγείας, της δημόσιας υγείας, της γηριατρικής φροντίδας και πρόνοιας καθώς του συντονισμού της μεταφοράς των επειγόντων περιστατικών.

· Δημιουργία κατάλληλων υποδομών και αναβάθμιση του βιοϊατρικού εξοπλισμού, προσλήψεις γιατρών πολλαπλών ειδικοτήτων και εξειδικευμένων νοσηλευτών, χρήση κινητών μονάδων υγείας και ανάπτυξη της τηλεϊατρικής στις απομακρυσμένες, άγονες και νησιωτικές περιοχές.

· Ανάπτυξη του θεσμού οικογενειακού γιατρού η και θεσμοθέτηση ενός αυστηρού συστήματος παραπομπών ασθενών για την ισότιμη πρόσβαση στην νοσοκομειακή φροντίδα.

· Αναδιάρθρωση των προγραμμάτων εκπαίδευσης και εξειδίκευσης των ιατρικών, νοσηλευτικών, και άλλων σχολών για τις νέες αναγκαίες ειδικότητες που χρειάζεται το σύστημα.

· Αύξηση της χρηματοδότησης του ΕΣΥ, αλλαγή των όρων απασχόλησης του προσωπικού και αύξηση των αμοιβών με ταυτόχρονη σύνδεση με την αποδοτικότητα.

Είναι σε όλους γνωστό ότι τα δημόσια νοσοκομεία βρέθηκαν στο επίκεντρο της θεραπείας του κορονοϊού αλλά και της διάγνωσης και του εμβολιασμού. Η έλλειψη εξειδικευμένου προσωπικού, η ανεπάρκεια των ΜΕΘ, η έλλειψη κινητών μονάδων διάγνωσης και η κακή οργάνωση της πρωτοβάθμιας φροντίδας είναι τα κύρια χαρακτηριστικά της υπάρχουσας κατάστασης. Κατά το παρελθόν, οι εκάστοτε κυβερνήσεις προσπάθησαν να εκσυγχρονίσουν το γραφειοκρατικό μοντέλο λειτουργίας του δημόσιου νοσοκομείου ώστε να το καταστήσουν πιο παραγωγικό και αποτελεσματικό αλλά τα αποτελέσματα ήταν αντίθετα και σήμερα καταγράφονται:

- αναχρονιστικές οργανωτικές δομές λειτουργίας βασισμένες σε ένα ενιαίο πλαίσιο οργανισμού,

- ρουσφετολογικές προσλήψεις με χρονοβόρες διαδικασίες χωρίς κανένα προγραμματισμό,

- μεγάλες ελλείψεις εξειδικευμένου προσωπικού με επαγγελματική επάρκεια και ειδικά στα επαρχιακά νοσοκομεία,

- χρονοβόρες διαγωνιστικές διαδικασίες στις προμήθειας υλικών, μηχανολογικού και βιοϊατρικού εξοπλισμού,

- παράνομες υπερτιμολογημένες προμήθειες με αδιαφανείς απευθείας αναθέσεις,

-μεγάλες καθυστερήσεις στις εγκρίσεις των τρεχουσών οικονομικών και διοικητικών θεμάτων από τις προϊστάμενες αρχές λόγω της γραφειοκρατίας,

- ανυπέρβλητες καθυστερήσεις σχεδιασμού, ένταξης και υλοποίησης κτιριακών έργων και μηχανολογικών υποδομών,

- ανύπαρκτα, πολυδάπανα πληροφοριακά συστήματα ασύνδετα με την κεντρική διοίκηση,

- συντηρητικοί όροι απασχόλησης και αμοιβών του προσωπικού ,

- πελατειακές σχέσεις, φόβος εκσυγχρονισμού και αδυναμία αξιοποίησης του ανθρώπινου δυναμικού, σύγχυση αρμοδιοτήτων και έλλειψη συντονισμού μεταξύ των υπηρεσιών,

- άτολμη και αναποτελεσματική διοίκηση σε όλες τις βαθμίδες, χωρίς τεχνοκρατικές απόψεις, οράματα και ιδέες.

Αυτές οι δυσλειτουργίες έχουν σαν αποτέλεσμα το αυξημένο κόστος λειτουργίας και τις μέτριες έως κακές παραγόμενες υπηρεσίες με ελάχιστα ποιοτικά χαρακτηριστικά. Η στενότητα των οικονομικών πόρων, η αυξημένη ζήτηση υπηρεσιών υγείας, τα έντονα επιδημιολογικά φαινόμενα και οι απαιτήσεις της κοινωνίας για καλύτερα ποιοτικά αποτελέσματα επιβάλλουν στην μετάβαση και υιοθέτηση της λειτουργίας ενός νέου Σύγχρονου Αποτελεσματικού Δημόσιου Νοσοκομείου. Η κεντρική ιδέα δεν καταργεί την δωρεάν, δίκαιη και ισότιμη πρόσβαση στις υπηρεσίας περίθαλψης αλλά στηρίζεται σε ριζικές οργανωτικές αλλαγές χρησιμοποιώντας είτε κάποια εργαλεία οργάνωσης του ιδιωτικού τομέα είτε εφαρμοσμένες διεθνώς εμπειρίες, είτε καινοτόμες οργανωτικές ιδέες που ξεφεύγουν από τα στενά πλαίσια του δημοσίου και είναι:

· Αυτόνομη και ανεξάρτητη λειτουργία του δημόσιου νοσοκομείου με την αποκέντρωση και εκχώρηση από το Υπουργείο όλων των διοικητικών και οικονομικών αρμοδιοτήτων με την θεσμοθέτηση νέου νομοθετικού πλαισίου λειτουργίας και οργάνωσης για την μείωση της πολυνομίας και των δυσκίνητων διαδικασιών του δημοσίου. Το νοσοκομείο θα προγραμματίζει, οργανώνει , συντονίζει και θα καθοδηγεί τις υπηρεσίες του, σύμφωνα με το στρατηγικό σχεδιασμό του Υπουργείου.

· Σύσταση Δ.Σ. από προοδευτικούς τεχνοκράτες με εξειδικευμένες γνώσεις διοίκησης. Ο διοικητής και πρόεδρος του Δ.Σ. να έχει μεταπτυχιακές σπουδές σε θέματα διοίκησης μονάδων υγείας και την ανάλογη εμπειρία. Το σημαντικότερο βήμα προς ένα σύγχρονο δημόσιο νοσοκομείο είναι η αξιοκρατική επιλογή της ηγεσίας με γνώση του ευαίσθητου χώρου της υγείας, με νέες επιστημονικές αντιλήψεις διοίκησης, με αυτογνωσία και συναισθηματική ευφυΐα.

· Εισαγωγή του μοντέλου της συμμετοχικής διοίκησης με σκοπό την βελτίωση της ποιότητας και ασφάλειας των ασθενών. Σε χώρες του εξωτερικού, στα νοσοκομεία που εφαρμόζεται το εν λόγω μοντέλο κουλτούρας υπάρχει ισχυρή ιατρική και νοσηλευτική ηγεσία, αποτελεσματική επικοινωνία και συμμετοχική συνεργασία για την επίλυση προβλημάτων, διασφαλίζοντας την εφαρμογή προγραμμάτων ποιότητας, την διεπιστημονική προσέγγιση της ασθένειας, την συνεχή εκπαίδευση και την παρακίνηση του προσωπικού.

· Εισαγωγή νέας οργανωτικής δομής που θα ταυτίζεται με την εσωτερική πολυκλαδική λειτουργία και τις πραγματικές δραστηριότητες των επιμέρους τμημάτων. Το κάθε νοσοκομείο θα έχει το δικό αυτόνομο οργανισμό που θα είναι σχεδιασμένος με τις υπάρχουσες ιδιαιτερότητες και υγειονομικές ανάγκες της κάθε περιοχής σε συνάρτηση με τον στρατηγικό σχεδιασμό και την προοπτική του.

· Εισαγωγή του σφαιρικού προϋπολογισμού σύμφωνα με την νέα οργανωτική μορφή. Το κάθε νοσοκομείο θα διαχειρίζεται τον προϋπολογισμό του αυτόνομα, τροποποιώντας τους διάφορους κωδικούς σύμφωνα με τις εγκεκριμένες πιστώσεις.

· Μονιμοποίηση όλου του υπηρετούντος μη μόνιμου προσωπικού και προσλήψεις του αναγκαίου εξειδικευμένου προσωπικού με την θεσμοθέτηση απλοποιημένων κανονισμών πρόσληψης ιατρικού, νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού από το ίδιο το νοσοκομείο. Σε αδυναμίες στελέχωσης θα προσλαμβάνετε προσωπικό με ειδικό καθεστώς, όρους απασχόλησης και αμοιβές.

· Κυκλική οκτάωρη πλήρη και αποκλειστική απασχόληση όλου του μόνιμου προσωπικού. Αντικειμενική συνεχή αξιολόγηση σε όλα τα επίπεδα που θα συνοδεύεται με κίνητρα και κυρώσεις. Η προαγωγή θα βασίζεται σε αποδεδειγμένη απόδοση ποιοτικών και αποτελεσματικών υπηρεσιών.

· Θεσμοθέτηση συστήματος αμοιβών του μόνιμου προσωπικού που θα είναι συνάρτηση μιας δομημένης κλίμακας αξιών όπως: η θέση εργασίας, το παραγόμενο έργο και το αποτέλεσμα της θεραπείας/διάγνωσης, η σοβαρότητα και δυσκολία της ιατρικής, νοσηλευτικής και διαγνωστικής πράξης και των ιδιαίτερων τοπικών δυσκολιών διαβίωσης.

· Ανάπτυξη του τουρισμού υγείας με το νέο σύγχρονο νοσοκομείο να γίνετε πόλος έλξης ξένων και ελλήνων ασθενών, διαθέτοντας κλίνες με διαφορετική πολιτική τιμολόγησης των υπηρεσιών του, ώστε να ενθαρρύνει ασθενείς που επιθυμούν να νοσηλευτούν σε καλύτερες υποδομές και σε συγκεκριμένο κλινικό/εργαστηριακό τμήμα του.

· Θεσμοθέτηση ανοικτών ταχύτατων διαδικασιών για την κατασκευή ή αναμόρφωση των κτιριακών υποδομών μικρής κλίμακας και για την προμήθεια μηχανολογικού και βιοϊατρικού πάγιου εξοπλισμού μικρής αξίας καθώς και ανάθεσης συμβάσεων συντηρήσεων του εξοπλισμού από το ίδιο το νοσοκομείο.

· Κατασκευή και λειτουργία ανεξάρτητων δημόσιων εφοδιαστικών αλυσίδων αναλωσίμων υγειονομικών υλικών(logistic) σε κάθε υγειονομική περιφέρεια για την συνεχή τροφοδότηση των νοσοκομείων και λοιπών μονάδων υγείας που με την βοήθεια πληροφοριακού συστήματος θα ελέγχει και θα παρακολουθεί τις καταναλώσεις. Οι συμβάσεις προμήθειας των υλικών θα συνάπτονται από την κεντρική επιτροπή προμηθειών είτε κατόπιν εγχώριων ή διεθνών διαγωνισμών, είτε με απευθείας αναθέσεις από ηλεκτρονικό παρατηρητήριο τιμών που πιστοποιημένες εταιρείες θα δημοπρατούν τα προϊόντα τους.

· Ανάπτυξη ενιαίου Ολοκληρωμένου Πληροφοριακού Συστήματος με την καταγραφή και παρακολούθηση όλων των παραγομένων υπηρεσιών του νοσοκομείου που θα είναι διασυνδεδεμένο με το Υπουργείο. Η ακριβής και γρήγορη πληροφόρηση είναι το κλειδί για την σύγχρονη διοίκηση των νοσοκομείων.

· Δημιουργία τμήματος ποιότητας με την ενσωμάτωση του γραφείου προάσπισης δικαιωμάτων των χρηστών υπηρεσιών υγείας. Όπως σε πολλά ξένα νοσοκομεία έτσι και στην Ελλάδα θα πρέπει να θεσπιστούν υψηλές προδιαγραφές και διαδικασίες στην παροχή όλων υπηρεσιών που θα παρακολουθούνται μέσα από συστήματα εσωτερικού ελέγχου.

· Ανάπτυξη της κατ’ οίκον νοσηλείας και αποθεραπείας καθώς και της τηλεϊατρικής σε άγονες και νησιωτικές περιοχές με εξειδικευμένο νοσηλευτικό προσωπικό για την αναπλήρωση της αδυναμίας στελέχωσης με ιατρικό προσωπικό.

· Ημιαυτόνομη λειτουργία ΤΕΠ και Τακτικών Ιατρείων με την διασύνδεση με την πρωτοβάθμια φροντίδα μέσω μιας δίκαιης διαδικασίας παραπομπών για την ισότιμη πρόσβαση στην νοσοκομειακή φροντίδα.

· Δημιουργία ενιαίας πανελλαδικής πλατφόρμας με τις λίστες των χειρουργείων με σκοπό την ενημέρωση των ασθενών για τους χρόνους αναμονής και για την επιλογή νοσοκομείων.

Στις σημερινές παγκοσμιοποιημένες υγειονομικές συνθήκες, οι οργανισμοί υγείας για να επιβιώσουν θα πρέπει να προσαρμοστούν στα νέα οικονομικά και επιδημιολογικά δεδομένα, να εστιάσουν περισσότερο στον ασθενή-πελάτη, να βελτιώσουν την ποιότητα των παραγόμενων υπηρεσιών, να μειώσουν το κόστος λειτουργίας, να αυξήσουν την παραγωγικότητά τους και να διερευνήσουν νέες καινοτόμες ευκαιρίες για την ανάπτυξη και επέκταση των δραστηριοτήτων τους. Η υλοποίηση της μετάβασης στο σύγχρονο δημόσιο νοσοκομείο οφείλει να βασίζεται σε μια διαφορετική φιλοσοφία προγραμματισμού και οργάνωσης.